As maldades do ben común

O texto de Vanesa Sotelo e Tito Asorey trae á actualidade o orixinal de Henrik Ibsen nunha montaxe visualmente moi potente que pon a democracia contra o espello, sinalando as súas contradicións e os perigos da desinformación e as políticas neoliberais.

No ano 1882, o dramaturgo noruegués publicaba En folkefiende (Un inimigo do pobo), un título que na súa versión orixinal presentaba o caso do doutor Thomas Stockmann, un médico que atopa unha bacteria moi perigosa para a saúde nas augas do balneario que é a fonte principal de riqueza da súa cidade. A defensa da razón e a saúde lévano a enfrontarse con todos os veciños, mesmo co seu irmán, alcalde da cidade. A pelexa vólvese axiña moi desigual, xa que os medios de comunicación, os poderes públicos e os intereses económicos dominan rapidamente a opinión pública, deixando ao Dr. Stockman só na defensa dos seus principios.

Cento corenta e un anos despois, pouco mudou o conto. Cambiou o mundo, si; pero os mecanismos de manipulación e control social non son demasiado diferentes, modernizáronse, avanzaron da man da tecnoloxía, volvéronse máis inmediatos, pero a base é a mesma. A opinión da maioría é a que gaña, estea ou non fundada.

Unha inimiga do pobo trae ao presente este marabilloso texto, actualizándoo cos actuais vicios da comunicación e poñendo o protagonismo nunha muller nova, intelixente e que volve a unha pequena poboación galega logo de vivir no estranxeiro. A doutora, interpretada maxistralmente por Marta Lado, sofre a incomprensión e o rexeitamento de veciños, amigos e familiares e o silenciamento por parte dos poderes económicos e políticos grazas á radio local e as redes sociais, ferramenta que nos últimos tempos vén demostrando a súa utilidade á hora de modelar discursos e centrar a atención nos puntos de interese das axendas políticas.

En Unha inimiga do pobo, Talía Teatro preséntanos unha historia que vemos a diario desde os nosos teléfonos móbiles, pero á que deixamos de prestar atención en canto chega a seguinte notificación e que ao final do día apenas recordamos como un máis dos milleiros de impactos -estes tamén noquean-que recibimos a diario.

A perversión da comunicación política actual é quizais o factor diferenciador nesta versión de Vanesa Sotelo e Tito Asorey. Resulta sorprendente observar o fácil que se desvía a atención do importante buscando unha inimiga común, unha malvada absoluta na que descargar a ira e a frustración. É fácil e é gratis. Tamén é desolador.

Todos estes ingredientes fan que esta obra sexa unha das máis representadas de Ibsen -mesmo foi levada ao cinema no 1978, con Steve McQueen no papel do Dr. Stockmann- e que, case século e medio despois, non perdese vixencia. O feito de poñer o foco nunha doutora, fai aínda máis potente a denuncia deste espectáculo, levando ao primeiro plano o silenciamento sistemático das mulleres por parte da sociedade.

A trama desenvólvese en tres localizacións principais, resoltas á perfección coa escenografía de Dani Trillo, unha asombrosa estancia 3 en 1 que fai avanzar a trama con cambios na súa estrutura e que está moi ben acompañada pola espectacular iluminación deseñada por Laura Iturralde.

O elenco complétano Dani Trillo, María Ordóñez Toño Casais, Rubén Prieto, Marta Ríos, Diego Rey, Xurxo Barcala e Artur Trillo. Entre todos, conseguen pintar unha paisaxe social na que quen coñeza as vilas galegas pode atopar un ou varios equivalentes na realidade. O gran perigo da crítica social nas expresións artísticas é caer no maniqueísmo e nos discursos simplistas e pobres, nada diso acontece aquí. Saír do teatro logo de ver Unha inimiga do pobo trae consigo moitos debates e reflexións, resulta difícil non facerse preguntas sobre a sociedade que construímos, sobre a que queremos ou a que poderíamos ter, que dificilmente van coincidir nunca.

É doado identificarse coa protagonista, mais ao tempo non é nada sinxelo. Supón facer moitas preguntas sobre o mundo que nos rodea, sobre o que facemos para melloralo e sobre como miramos moitas veces os dramas diarios coma se non fosen con nós. Sinalar os nosos defectos como persoas e as eivas e inmoralidades que cometemos como sociedade non é un trago bo de pasar, pero si que é necesario.